Македонските познаници на Сергеј Самсоненко се уверени: на Балканот го „испратил Путин“. Во 10-те години колку што е во Скопје, финансиската состојба на букмејкерот од Ростов достигна 100 милиони евра, тој влезе во извештаите на локалните контраразузнавачки служби, а неговиот клуб ја освои Лигата на шампионите.
На 6 јуни 2017 година на главниот плоштад во Скопје плачеше рускиот бизнисмен Сергеј Самсоненко, кој во Македонија се смета за најбогат човек во земјата. Плачеше од среќа: неговиот машки ракометен клуб Вардар ја освои европската Лига на шампионите, откако го победи француски ПСЖ во финалето. Од аеродромот до центарот на градот, автобусот со играчите и тренерите се пробиваше следен со аплаузи на илјадници жители на главниот град. На централниот плоштад беше поставена бина, од која Самсоненко им се обрати на насобраните на добар македонски јазик. Бизнисменот им се поклони на навивачите на Вардар, а еден од играчите на клубот пријателски го гушна и го бакна во образ својот „шеф“. Фановите воодушевено извикуваа, вели истражувачката сторија на рускиот медиум РБК.
Во Скопје Русинот го знаат скоро сите, од такси-возачите до жителите на периферната населба Аеродром. Македонските новинари го нарекуваат контроверзен и мистериозен, а во блоговите понекогаш го нарекуваат „царот Самсоненко“. Тој поседува три популарни спортски клуба со истото име Вардар - фудбалски и два ракометни (машки и женски). Тој го изгради хотелот „Русија“ во Скопје, сега го гради „Мериот“ - токму пред споменикот на Александар Велики, во центарот на главниот град, потоа создаде авиокомпанија за бизнис-авијација, стана почесен конзул на Русија во вториот по големина град Битола. Изворот на дарежливите инвестиции во балканската земја и главна деловна актива на Самсоненко остана обложувачката компанија Бетсити, со седиште во Ростов-на-Дон, која веќе десет години прима онлајн-облози од жителите од целиот свет.
Притоа во татковината претприемачот речиси никој не го знае - ниту бизнисмените во Ростов, а уште помалку обичните луѓе од „главниот град на југот“. Кога тој замина на Балканот со своето семејство во 2006 година, Бетсити беше само една од многуте обложувачки компании со официјални приходи од 64 милиони рубли. Во 2015 година, бизнисот со коцкањето му донесе на Самсоненко 23 милиони евра, му раскажуваше самиот тој во интервјуто на македонскиот новинар Васко Ефтов.
Руските медиуми досега не покажаа голем интерес за личноста на Самсоненко, а тој првпат кажа детали од својата биографија за македонскиот печат дури во 2014 година. Со списанието РБК претприемачот одби да комуницира: тој преку претставник порачал дека „веќе е навикнат на обидите на соросоидите да пишуваат бесмислици“.
„Ова е обична формална процедура: кажете ми во кој хотел престојувате?“, непознато лице заѕвони на рускиот мобилен број на дописникот на РБК за време на службено патување во Македонија, на лош англиски јазик претставувајќи се како соработник на локалните миграциски служби. На забелешката дека телефонскиот број никако не може да се нашол кај македонските институции, јавувачот се збуни и брзо ја спушти слушалката.
Информациите за „царот на Македонија“ списанието РБК мораше да ги собира малку по малку - во Ростов и во Скопје, во Донската регионална библиотека, па дури и во ѓубрето во близина на канцеларијата на балканските компании на Самсоненко.
Авторитетни патики
49-годишниот Самсоненко е роден во Ростов, некое време живеел во Монголија: таткото на бизнисменот бил експерт за опрема за ладење и заминал со блиските на долго деловно патување во странство, раскажа една познаничка на семејството за РБК. Мајката на Самсоненко, Раиса, во средината на 1980-тите години водела големо претпријатие „Пушинка“ - мрежа на работилници за производство и поправка на трикотажа, со вкупен персонал од 2.000 лица. Почетокот на перестројката букмејкерот го дочекал во војска, а на крајот од 1987 година се демобилизирал и отишол во Ростовскиот институт за национална економија (РИНХ).
Наскоро Самсоненко се префрлил во вонредниот оддел на универзитетот, официјално „заради вработување како експерт за познавање на стоки во Пушинка“, пишува на потврдата доставена до списанието РБК од Ростовскиот универзитет за економија (поранешен РИНХ). Меѓутоа, како што самиот Самсоненко изјави во две телевизиски интервјуа, тогаш го заработил својот прв милион - со патики.
Во доцните 1980-ти, Ростов го зафати вистинска епидемија. „Евтини машини за шиење беа донесени во градот, па патики изработуваа сите што не ги мрзеше“, се сеќава сопственикот на компанијата за чевли „Јурос“, Јури Ростовцев. Патики направени од вештачка кожа се правеа дури и на балконите од станбени згради, а од Ростов се транспортираа низ целата земја, додава друг ветеран од локалната чевларска индустрија, директор на фирмата „Валерија“, Јуриј Гаспаријан.
„Почнавме со купување три машини, тројца луѓе работеа на нив... И потоа едно време пуштавме по 2 илјади пара (патики) на ден“, изјави Самсоненко во вечерната емисија „Еден на еден“. „Аха! Па цела Русија беше во твоите патики!“, не ја криеше воодушевеноста водителот Жарко Димитриоски. Самсоненко со насмевка призна: „Имаше и колеги“.
Бројката од 2.000 пара дневно, кажана од претприемачот, е „многу голем показател“ за една приватнa задруга во доцните 1980-ти, вели друг ветеран од чевларската индустрија во Ростов, бизнисменот Александар Ступицки. Притоа, три лица што во тие години биле ангажирани во производството на обувки во Ростов, кажаа за РБК дека никогаш не го сретнале Самсоненко. Немал слушнато за него ниту еден од најпознатите ростовски претприемачи, Владимир Мелников, кој во 1988 година ја основал компанијата за облека Глорија Џинс. Точно 2.000 пара дневно произведувала компанијата „Рафо“ на Антон Мачаваријани. „Тој го имаше најголемиот погон во Ростов“, вели еден негов познаник, кој работел како директор во сродна компанија.
Мачаваријани, попознат во Ростов како Мачевар, е еден од „хероите“ на градот од 1990-тите, раскажаа за списанието РБК двајца поранешни високи функционери од локалниот оддел за борба против организираниот криминал. Според СПАРК-Интерфакс, во различни периоди неговите деловни партнери биле посетувани од такви ликови од криминалната хроника на југот на Русија, како, на пример, Фјодор и Виталиј Сагамонови, која, според Новаја газета, ја предводеле ОПГ Сагамонови (Виталиј загина во атентат во 2004 година, Фјодор преживеа откако беше ранет од убиец во 2014 година), Бениамин Хачатријан (според информациите на Регнум, Бено Ростовски, загина во авионска несреќа) и Хусеин Хусеинов (Колја Хусеин, убиен во 2003 година).
Познанството меѓу Самсоненко и Мачаваријани за РБК го потврди македонски бизнисмен, кој ги знае обајцата. Освен тоа, во 2015 година почесниот конзул на Русија и поранешен шеф на компанијата „Рафо“ заедно со претприемачот од Скопје Јордан Камчев во Ростов ја основа компанијата „Здравје-Агро“ за увоз на млечни производи од Македонија. Мачаваријани може да се види на важните ракометни натпревари на Вардар, а по освојувањето на Лигата на шампионите, еден од раководителите на тимот, Ратко Капушевски, на Фејсбук објави фотографија на која со освоениот пехар стои веднаш до Мачевар.
Мачаваријани е пријател на Фејсбук не само со врвните менаџери на Самсоненко, туку и со неговата мајка. Во ерата на бумот на обувките на Пушинка, беше организирано производство на патики, се сеќава една поранешна вработена во државното претпријатие на чие чело била Раиса Самсоненко. Дали меѓу партнерите на претпријатието бил и Мачаваријани или имало друг состав, таа не се сеќава зашто било одамна. Од своја страна, Федор Сагамонов, кој сега се занимава со одгледување волчјаци, и уште еден познаник на Мачаваријани рекоа за РБК дека тие никогаш не слушнале дека Самсоненко учествува во бизнисот со чевли на Мачевар. Не успеавме да го контактираме Мачаваријани.
По стивнувањето на бизнисот со патики во средината на 1990-тите, Самсоненко работел како личен возач на мајка си во Пушинка, а извесно време развивал бизнис за продажба на пластични прозорци, се сеќаваат една познаничка на семејството и еден од поранешните закупци на просториите на Пушинка, Александар Перелман, во разговор со РБК. Но првиот вистински вреден проект на „најбогатиот бизнисмен на Македонија“, како што го нарекува локалниот печат, беше букмејкерската канцеларија Бетсити: Самсоненко ја основал компанијата во раните 2000-ти, не без поддршка на еден поранешен каратист што ги контролирал големите ростовски казина.
Кругот на влогови
Нахичеван е еден од најстарите реони на Ростов. До 1928 година, тоа беше посебен град, Нахичеван-на-Дон, населен главно од Ерменци, и сè уште изгледа како некое големо јужно село. Зад низата еднокатни и двокатни куќи, потопени во сенките на дрвјата, стои четирикатна канцеларија со широки затемнети прозорци. Нема никаква фирма, но на фасадата со ширина од не повеќе од 10 метри – наеднаш две камери. Дописникот на РБК заѕвони на домофонот, чуварот со незадоволен глас ја потврди претпоставката дека оттука се управува обложувачкиот синџир Бетсити.
Самсоненко долго ја негуваше идејата за своја букмејкерска компанија, рече во 2008 година во интервју за Космополитен сопругата на претприемачот, Ирина. Компанијата ја почна својата активност во 2003 година со примање на влогови преку сопствениот сајт Betcity.ru.
Наскоро почнаа да се отвораат пунктови за примање влогови под брендот Бетсити: првите пунктови се појавија во казиното во сопственост на Михаил Бартник, се сеќава еден бизнисмен од Ростов што во тие години работел во коцкарскиот бизнис. Поранешниот спортист Бартник во почетокот на 1990-тите ја предводеше комерцијалната служба на локалната карате-федерација, која, на пример, стана косопственик на ростовското кино во центарот на градот. Во почетокот, Бартник го управувал Здружението на коцкарски бизнисмени, чии членови, според самата организација, контролирале 50% од пазарот во регионот на Ростов.
Речиси веднаш по отворањето, Бетсити имаше сопствен аналитички оддел во Ростов. Експертите ја пресметуваат веројатноста за исходот од овој или оној спортски настан, резултат на нивната работа се коефициенти (за победа, за нерешено, за одреден број голови итн.). Аналитичката служба Бетсити вклучуваше добро познати ростовски играчи што претходно даваа големи влогови за спорт, се сеќава бизнисменот од Ростов што се занимавал со коцкање. Сега вработува десетици експерти, наведени на веб-страницата на Бетсити.
Сопствениот аналитички оддел е луксуз за локалните канцеларии. За да се собере персонал од такви експерти, неопходно е веднаш да се отворат минимум 30-40 пункта, а тоа е невозможно без сериозен почетен капитал, вели бизнисменот Игор Френкел, кој го разви синџирот на книжарници „Стојер“ во „главниот град на југот“. „Во 2000 година, тој исто така отвори компанија во Ростов со свој аналитички сервис, но наскоро се префрли да работи на франшиза од украинската мрежа и почна да ја користи нејзината линија (листа на коефициенти за разни спортски настани). Истото се случи и со другите ростовски компании - со исклучок на Бетсити, што укажува на присуство на пари за развој, уверен е овој бивш сопственик на локална обложувачка канцеларија.
Изворот и износот на инвестициите за покренување на Бетсити се непознати: претприемачот и неговата придружба никогаш јавно не разговарале за оваа информација. Пари можеби дала мајката на Самсоненко, смета една познаничка на нивното семејство. По приватизацијата на Пушинка во раните 1990-ти, Раиса Самсоненко стана акционер на компанијата, чија главна актива беше недвижен имот во разни градови во регионот: само во Ростов имаше 20 ателјеа. До почетокот на 2000-тите, сопственици на Пушинка беа акционерите на ростовското пристаниште - браќата Дмитриј и Олег Гризлови. Самата Самсоненко некое време продолжила да учествува во менаџментот и стоела на чело на бордот на директори, се сеќава еден поранешен директор на една од филијалите на компанијата. Не успеавме да воспоставиме контакт со Дмитриј Гризлов, кој учествуваше во управувањето на недвижниот имот на компанијата.
Бетсити брзо стана популарна меѓу локалните играчи - компанијата побрзо од конкурентите ги расчистуваше сметките со победниците (веднаш по завршувањето на настанот) и по високи коефициенти, објаснува еден бизнисмен од Ростов што работел со коцкањето. Покрај тоа, според него, за одредени клиенти по телефонски повик до канцеларијата се укинувала границата за максимален влог (неколку стотици илјади рубли).
Во раководењето на компанијата активно учествувала сопругата на Самсоненко. Прво работела со филијалите на друштвото во другите градови, потоа била задолжена за финансиите, а потоа станала заменик на својот сопруг, кажа самата Ирина Самсоненко за Космополитен. „Сергеј има многу добра техничка база, но во менаџментот е целосен лаик, тоа не е негово хоби, туку мое“, се довери таа.
До средината на 2006 година, обложувачката компанија порасна на околу 60 пункта за прием на влогови во Русија, Украина и Белорусија, се вели во архивската верзија на страницата. Во 2016 година, имаше 500 канцеларии под логото на Бетсити во ЗНД-земјите (во Русија, според оцената на „Рејтингот на букмејкерите“, 160). Самсоненко постигна осумкратен раст на компанијата, живеејќи надвор од Русија и престојувајќи во родниот Ростов само на пропатување: во есента 2006 година бизнисменот се пресели со своето семејство во Македонија.
Уметничка добивка
Во октомври 2006 година главниот аеродромски терминал во Скопје беше мала зграда, повеќе како складиште: Самсоненко дури мислеше дека „слетал на резервен аеродром“, се насмеа тој во едно интервју за емисијата „Еден на еден“ во 2014 година. Очигледно сиромашниот изглед на главниот град на Македонија не го вознемирил претприемачот, а од Балканот бил фасциниран - првата ноќ ја поминал во хотел во подножјето на планината Водно во скопското предградие. „Навистина ми се допадна: мирно, зелено“, се присетува тој, објаснувајќи ја својата одлука да остане со своето семејство. Неговите ќерки тргнаа во едно локално училиште, научија македонски.
По уште една случајност на 10 октомври 2006 година, агенцијата Регнум, повикувајќи се на прес-службата на Ростовската полициска станица, извести дека во специјална операција е притворен „лидерот на една од етничките групи во криминалните кругови познат под прекарот Мачевар“. Тој имал 6,2 г опиум, трауматски пиштол и осум патрони за него, што беше проследено со обвинение за кривично дело. Стануваше збор за Антон Мачаваријани, рекоа за РБК еден поранешен шеф на оддел на ростовскиот УБОП и еден вработен во Министерството за внатрешни работи на ростовскиот регион. Официјално, шефот на полицијата во Ростов одби да ги коментира настаните од пред една деценија.
Самиот Самсоненко во интервју неколку пати рече дека во Скопје го повикал неговиот пријател Михаил - за да видат дали Бетсити може да работи во Македонија. Најверојатно, тоа е истиот партнер на Самсоненко - Бартник. Поранешниот шеф на карате-федерацијата, токму тогаш, го гледаше Балканот како нова платформа за развој на својот коцкарски бизнис, се сеќава во разговорот со РБК Сергеј Јановски, кој го претставуваше Бартник во Србија. Во таа земја Бартник и Самсоненко имаа заедничка компанија Бетсити-Балкан, која, впрочем, за неколку години беше затворена.
Македонскиот разгранок на Бетсити, за чие отворање Самсоненко и дојде во Скопје, се покажа поуспешен. Приходите на локалната компанија во 2011 година достигнаа 7,2 милиони евра, во 2013 година - речиси 9 милиони евра повеќе, а двете следни години донесоа околу 13 милиони евра (според податоците на локалниот централен регистар). Навистина, по исплатата на сите добивки, нето-добивката се покажа дека е блиску до нула: во различни години се движеше од 2,5 до 170 евра. Во 2016 година, сите офлајн-пунктови на Бетсити во Македонија беа затворени поради построгите закони: данокот на коцкање се зголеми од 20 на 23%, објасни Зоран Стериоски, сопственик на обложувачката канцеларија Спортлајф.
Официјалните сметки на рускиот разгранок на Бетсити (Фортуна, според СПАРК-Интерфакс, 99% во сопственост на Самсоненко, 1% на неговата мајка) изгледаат посолидни. Во 2012-2014 година, вкупната добивка се искачила на 623 милиони рубли, со приходи од 20 милијарди рубли (податоци на СПАРК-Интерфакс). Во следните години профитабилноста се намалила: со вкупен приход од речиси 33,4 милијарди рубли, рентабилноста на чистиот профит не надминувала 1%.
Сепак, соговорниците на РБК од обложувачкиот пазар претпазливо истакнуваат: сметководството на нивните колеги може да е нецелосно. Во „Руски сметководствени стандарди“ до неодамна беа само трансакциите во руските пунктови, а онлајн-тарифите беа спроведени преку офшор-јурисдикции, објаснува генералниот директор на секторскиот портал „Рејтинг на букмејкерите“ Араик Тонјан. Приходите од работата на интернет почнаа да се земаат предвид во сметководствените документи дури по појавата на таканаречениот ЗУПИС - Центар за сметководство за интернет-стапки. Бетсити му се приклучи дури во април 2017 година.
Освен тоа, до 2014 година, коцкањето не се сметаше како активност за продажба на стоки или услуги, па употребата на сметководствена техника не беше задолжителна, а отчетноста се спроведуваше врз основа на книговодствените книги, објаснува директорот на мрежата за спортско обложување „БалтБет“ Сергеј Кушнер. Дури во 2014 година, кога издавањето потврда на секој играч стана задолжително, Фортуна покажа невиден пораст на приходите - четири пати во споредба со претходната година (до 14,7 милијарди рубли).
Лукавата сметководствена пазарна евиденција ја разјасни самиот Самсоненко. Во 2016 година, руско-македонскиот бизнисмен во ТВ-интервју призна дека „игрите со удели“ само минатата година му донеле 23 милиони евра.
Македонскиот Абрамович
Кроток, скромен, не се прави важен, родендените ги слави во кругот на подредените и играчите на Вардар - вака еден македонски познаник го опиша рускиот бизнисмен. Еднаш Самсоненко дојде во локално вечерно шоу и свиреше заедно со својата ќерка Маша, која за гостите ја испеа песната „Sleepover“ на Хајли Кијоко. Во бизнисот Самсоненко се однесува сосема поинаку.
Во 2012 година почнаа инвестициите во спортот: ростовчанецот прво стана сопственик на женскиот ракометен клуб Вардар, околу една година подоцна - на машкиот (износот на трансакциите не се објавуваше), а неколку месеци подоцна за 80 илјади евра од градските власти во Скопје го доби најтрофејниот фудбалски клуб на Македонија, Вардар. Во 2015 година, клубот го доби својот тренинг-центар во вредност од 4 милиони евра. Самсоненко е подготвен да изгради сопствен стадион со 20.000 места за фудбалскиот клуб Вардар, но сè уште се нема согласено со канцеларијата на градоначалникот за соодветна градежна парцела, изјави еден познат бизнисмен за РБК.
Во истата 2012 година бизнисменот од Ростов од властите на населбата Аеродром доби концесија да го реконструира стариот спортски комплекс. За две години таму беше изградена нова арена „Јане Сандански“ со 6.500 места, каде што ракомет играат обата клуба Вардар, и хотел со патриотско име Русија. Сега во близина на хотелот во полн замав е изградба на тениски клуб и осум тениски игралишта. Вкупната инвестиција во спортскиот комплекс и сегашната градба изнесува околу 17 милиони евра, објавија македонските медиуми.
„Јас едноставно го сакам спортот“, објасни бизнисменот во телевизиското интервју. Самсоненко отсекогаш бил љубител на спортот, има титула спортски мајстор по хокеј, потврдува Александар Кононец, поранешен директор на „Дилинг Сити“ (некогаш едно од правните лица на Бетсити, судејќи според архивската верзија на сајтот). Извесно време ракометот толку го занел Самсоненко, што заедно со тренерскиот персонал ја контролираше играта на машкиот Вардар од резервната клупа и им даваше совети на играчите.
Сепак, инвестициските апетити на Самсоненко не беа ограничени само на „љубовта кон спортот“. Во 2016 година, букмејкерот ја создаде деловната авиокомпанија „СИС Авијација“ со овластен капитал од 11 милиони евра, која управува два авиони - регионалната сесна сајтејшн М2 и бомбардер челенџер 300 за долги летови. А развојната компанија на бизнисменот „Балкан груп констракшн“ ја реконструира старата Офицерска зграда на централниот плоштад во Скопје за 20 милиони евра - наскоро таму ќе има хотел Мериот кортјард и бизнис-центар.
Повеќемилионските инвестиции не носат соодветен финансиски принос, судејќи според официјалните изводи од Централниот регистар на Македонија. Трошоците на фудбалскиот клуб Вардар во 2016 година изнесуваа 3,7 милиони евра, за машкиот ракометен - уште 3 милиони евра. Вкупната годишна потрошувачка за спортските клубови Самсоненко ја процени на 11-12 милиони евра, додавајќи дека повеќе од половина од годишниот приход се троши за поддршката на Вардар. Најголемиот од спроведените проекти - комплексот од спортската арена и хотелот „Русија“ во предградието на Скопје - сè уште е непрофитабилен. Во текот на 2015 година матичната компанија „Спортски центар Јане Сандански“ оствари приходи од речиси 2 милиони евра, една година подоцна - 3,5 милиони евра. Нето-загубата во тие години изнесува во просек 1 милион евра.
Во 2016 година Самсоненко го даде своето најдетално едночасовно телевизиско интервју за Васко Ефтов - веднаш по објавувањето дека македонскиот оддел на меѓународната мрежа за истражувачко новинарство СКУП подготвува истрага за неговиот бизнис. За време на разговорот ростовчанецот го процени своето богатство на 100 милиони евра. Таквата бројка не може да не ги зачуди жителите на малата балканска земја: целиот буџет на државата во 2016 година изнесуваше 3,2 милијарди евра.
Тој „стана голем човек“ - ги опишуваше успесите на својот син во Македонија мајката Раиса, се сеќава една познаничка на семејството во разговорот со списанието РБК. Но покрај големите инвестиции, „големиот човек“, ростовскиот букмејкер, јасно застана и на политичката сцена: тој се зближи со проруската партија, а неговиот проект дури влезе во извештаите на македонската контраразузнавачка служба.
Пријателството со револуционерите
Во април 2014 година Сергеј Самсоненко првпат го виде цела Македонија: тој глумеше во предизборното видео на владејачката конзервативна партија со сложена кратенка ВМРО-ДПМНЕ. Во видеото, рускиот претприемач на македонски јазик тврди дека победата е резултат на „напорите на квалификуван тим“. Во заднината тренираат ракометари, брзо поминуваат снимки од официјалните натпревари и на крајот се појавуваат симболите на ВМРО.
ВМРО се нарекува себеси наследник на Внатрешната македонска револуционерна организација, која кон крајот на деветнаесеттиот век се бореше против отоманскиот јарем. Таа беше обновена во 1990 година, среде распадот на Југославија, но веќе со префиксот ДПМНЕ - Демократска партија за македонското национално единство. ВМРО, владејачката партија во периодот 2006-2016, спроведуваше проруска политика: ја поддржуваше изградбата на гасоводот Турски тек, а владата не се приклучи во антируските санкции од Европската Унија.
Поддршката за ВМРО на изборите од Самсоненко ја побарал градоначалникот на Аеродром, кој му даде земјиште под наем за арената на ракометните клубови. „Ако тој (градоначалникот) беше во друга партија, јас ќе ја поддржев неа“, му рече бизнисменот на новинарот Васко Ефтов. Сепак, главните локални менаџери на Самсоненко отсекогаш имале блиски врски со ВМРО: првиот директор на Бетсити во Скопје, Александар Пандов, некогаш бил пратеник во ВМРО, а на проектниот менаџер на Самсоненко во Македонија, Ратко Капушевски, партијата во 2014 година му го довери правото да ја претстави „младинската“ предизборна програма пред новинарите.
Неколку месеци по победата на партијата на изборите, нејзиниот лидер и премиер на Македонија, Никола Груевски, дојде на церемонијата на отворање на хотелот „Русија“ и арената на ракометните клубови на Вардар. „Господине Самсоненко, браво за она што го направивте!“, гледајќи во ливче рече Груевски на отворањето на арената. „Да им покажеме на сите инвеститори - и странски и македонски - колку се важни општествените објекти!“, одговори Русинот на македонски без да гледа во ливче. Дојде Груевски и една година подоцна - за да го отвори фудбалскиот тренинг-центар на Вардар.
„Никогаш не сум побарал ништо од ВМРО, а ВМРО не ми дало ништо“, изјави Сергеј Самсоненко во телевизиско интервју во 2016 година. Сепак, не само што со партијата беа поврзани врвните менаџери на неговите компании, туку и неговиот „најблизок пријател во Македонија“. Овој епитет тој во едно интервју го даде за бизнисменот Јордан Камчев. Пријателите живеат врата до врата во елитна населба во предградието на Скопје, изјави за РБК еден македонски познаник на рускиот бизнисмен.
Хрватски Форбс кон крајот на 2015 година го прогласи 47-годишниот Камчев за најбогат Македонец, проценувајќи го неговото богатство на 22,8 милиони евра. Камчев е сопственик на многустраниот „Орка холдинг“: неговите најславни денови почнаа по доаѓањето на ВМРО, напиша локалниот медиум Новатв. Партнер на структурите на Камчев во голем број проекти, на пример, во реконструкцијата на центарот во Скопје за 55 милиони евра, беше мистериозната фирма „Ексико“, чиј краен корисник беше скриен зад швајцарска компанија. Во 2014 година, тогашниот лидер на опозицијата, Зоран Заев, рече дека фирмата може да е поврзана со раководството на ВМРО. Владејачката партија овие изјави ги нарече лаги, но новинарите на Новатв открија врска помеѓу оваа швајцарска фирма и чешката компанија на братучедот на Груевски, кој ја раководеше македонската служба за безбедност. Камчев не одговори на прашањата на списанието РБК, пренесени преку неговиот претставник.
Врските со проруската партија Самсоненко ги комбинира со дипломатска работа. Во март 2016 година, руското Министерство за надворешни работи го назначи ростовскиот бизнисмен за конзул во Битола. Ова беше направено „поради одењето на заслужен одмор“ на претходниот почесен конзул Даринка Крстанова, беше одговорот на Одделот за информации на Министерството за надворешни работи по барање на РБК.
Почесниот конзул не се смета за државен службеник и не добива паричен надоместок од Русија, според Конзуларниот статут на Руската Федерација, но Самсоненко ревносно се фати за работа. На пример, неговата градежна компанија ја реконструираше зградата на конзулатот, кој го освети лично поглаварот на Македонската православна црква, архиепископот Стефан.
Меѓутоа, соработката на почесниот конзул со црквата не беше ограничена само на овој настан, а македонската контраразузнавачка служба го сметаше овој однос за еден од примерите на вмешаноста на Русија во внатрешните работи на земјата.
Храм на руската разузнавачка служба
Во почетокот на јули 2017 година, македонските медиуми објавија фотографии од елитниот брод „Стридер 8“, кој беше вкотвен во пристаништето на манастирот Пресвета Богородица на Охридско Езеро (цена на бродот на примарниот пазар е од 90 илјади евра). Игумен на манастирот е архиепископот Стефан. Бродот ѝ припаѓа на компанијата „СИС травел“ на Сергеј Самсоненко, а монасите го користат само по потреба, им објасни портпаролот на црквата на локалните новинари. Можеби е во прашање изнајмување на бродот: во август вработените на Самсоненко во Скопје им подготвиле фактура на духовните лидери, според документите што ги најде дописникот на РБК во ѓубрето исфрлено од канцеларијата на претприемачот.
Скандалот со бродот се одвиваше на фонот на изменетата политичка ситуација во земјата - крајот на ерата на ВМРО. Во 2016 година, лидерот на партијата Груевски поднесе оставка и сега е на суд за кривично дело нелегално финансирање на изборната кампања и злоупотреба на функцијата. На 1 јуни 2017 година нов премиер на земјата стана социјалистот Зоран Заев, поддржан од партија на албанското малцинство. Новата влада не ја крие својата позиција: во август министерката за одбрана Радмила Шекеринска, во интервју за Блумберг, рече дека Русија се меша во внатрешните работи на републиката, а дека единствено влегувањето во НАТО може да го запре ова влијание. Официјалниот претставник на Министерството за надворешни работи на Руската Федерација, Марија Захарова, во одговорот забележа дека овие обвиненија се базираат само на „неосновани обвинувања од русофоби“.
Неколку недели по назначувањето на Заев, Центарот за истраги на организиран криминал и корупција (ОЦЦРП) ги откри интерните документи на македонските специјални служби за работата на руските разузнавачки служби во земјата. Кон обидите да се влијае на домашната политика во извештајот, меѓу другото, беа вклучени и активностите на Руската православна црква, особено изградбата на црквата Света Троица во населбата Аеродром во Скопје со пари на руски бизнисмен.
Името на бизнисменот во документите е скриено, но токму таков храм со 22-метарска купола веднаш до хотелот „Русија“ во Аеродром градат Сергеј и Ирина Самсоненко: нивните имиња се напишани дури и на информативната табла. И почесниот конзулат во Битола, предводен од рускиот претприемач, македонската контраразузнавачка служба го смета за „разузнавачка база“. Министерството за одбрана и Министерството за економски прашања на Македонија не одговорија на барањето на РБК, македонското одделение за финансиски истраги рече дека тие им ги откриваат информациите за своите активности само на „надлежните органи“.
Големите инвестиции во спортот и тесните врски со владејачката проруска партија станаа основа за најфантастични гласини околу Самсоненко, активно преувеличувани од македонското општество. Нив на рускиот претприемач во едно големо интервју му ги прокоментира телевизискиот новинар Васко Ефтов на крајот на 2016 година. „Дали сте агент на КГБ-ФСБ?“ - „Не“. „Дали сте дел од 'планот на Андропов'?“ - „Не“ (со смеа). - „Дали го познавате Путин?“ - „За жал, не."
Сепак, веројатно по уште една случајност, по поразот на партијата на Груевски и доаѓањето на новата влада, рускиот претприемач навести дека е можно да го продаде имотот во Македонија. Локалците почнаа да зборуваат за крајот на „Самсоненковата ера“.
Евакуација од Македонија
Август 2017 година, на улица температура од 35 степени. Главниот скопски стадион, арената „Филип Втори“, именувана по таткото на Александар Македонски, под нејзиниот покрив - цели 40 степени. Навивачите на фудбалскиот клуб Вардар, омлитавени од жегата, стојат на ред за билети и разговараат за Самсоненко. „За Роналдо мораше да платиме 30-40 евра, а тука 50 сакаат!“, се жали еден од нив. „Го разбирам Самсоненко: парите не му паѓаат од небо!“, одговара друг навивач.
Во почетокот на август во Скопје се одржа натпреварот од УЕФА Суперкупот меѓу Реал Мадрид и Манчестер Јунајтед, а најскапиот билет чинеше 50 евра. Истите пари првично ги побара раководството на Вардар за правото да ја следат квалификациската игра од Лигата на Европа со турски Фенербахче. За Македонија со просечна плата од 370 евра, таквата цена е скап луксуз. По бурната дискусија на социјалните мрежи и во медиумите, Самсоненко една недела пред натпреварот напиша емотивно обраќање до сите навивачи, кое стана вест број еден во оваа балканска земја.
„Веќе 11 години, Македонија е дом за мене и за моето семејство“, започна тој. Во овој период, „огромни средства“ беа инвестирани во развојот на спортот, и затоа претприемачот не заслужува неосновани критики. „Доста!“ - заклучи Русинот: билетите ќе чинат 300 денари (околу 5 евра), но сите три „Вардари“ - ракометните и фудбалскиот - ќе бидат продадени. Додуша, не веднаш, туку на крајот на тековната сезона, односно во мај 2018 година.
Некои локални медиуми во зборовите на претприемачот видоа желба целосно да ја напушти Македонија по промената на власта и поразот на ВМРО. „Сергеј Самсоненко, проектот на Путин и фамилијата („фамилија“ во Македонија се однесува на Груевски и неговиот братучед Мијалков). Погрешна геополитичка инвестиција“ - таков текст на насловната страница со фотографија на сопственикот на Бетсити објави влијателното опозициско списание Фокус во средината на август. „Сите верзии (околу мотивите на Самсоненко) се пронижени со политика, а никој не размислува за тоа дали веста е позитивна за македонскиот спорт или негативна“, заклучи порталот Нова.
Ако Самсоненко навистина има намера да се врати во својата татковина, тогаш однапред си има подготвено можна отскочна штица. Така, во летото 2017 година претприемачот, кој тукушто го однесе својот клуб до победа во Лигата на шампионите, стана генерален менаџер на рускиот национален ракометен тим. Во исто време, тој потпиша петгодишен договор за спонзорство со претседателот на ЦСКА, Евгениј Гинер, во Москва: во новата сезона, името Бетсити ја краси задната страна на дресот веднаш под бројот на играчот. Претходно, во мај, Самсоненко доби 10% од акциите во големата компанија „Мобилна карта“, преку која се вршат легалните онлајн-операции на руските букмејкери (СПАРК-Интерфакс податоци).
Самсоненко, исто така, започна неколку инвестициски проекти во Ростов, иако во претходните години тој повеќе сакаше да инвестира пари во Македонија. Во 2016 година, по оставката на Груевски, почна изградбата на десеткатен хотел „Мериот кортјард“ на местото на поранешниот санаториум на левиот брег на Дон, неколку стотини метри од Ростов-арената што се гради за Светското првенство. Изградбата ќе чини инвестиција од 1 милијарда рубли, а хотелот се планира да биде отворен до мундијалот, изјави за РБК Андреј Роговик, шеф на објектите во Ростов што му припаѓаат на семејството Самсоненко.
Освен тоа, компанијата на Самсоненко „СИС госпитал“ има намера веднаш до „Мериот кортјард“ да гради приватна клиника со вкупна површина од 48 илјади квадратни метри, која треба да стане една од најголемите во градот. Како инвеститори се спремни да се појават македонскиот олигарх Камчев и турската медицинска мрежа Аџибадем хоспиталс груп (заедно тие веќе изградија скопска болница од оваа мрежа), вели Роговик. Проценетите трошоци за објектот се 6-7 милијарди рубли, од кои околу половина ќе бидат потрошени за изградба, а остатокот - за купување опрема. Градежните работи ќе почнат по Светското првенство - во 2019 година: изградбата нема да заврши пред почетокот на шампионатот, а локалните власти не дозволуваат гостите на мундијалот да бидат дочекани со градилиште, вели Роговик.
Можната разделба со „вардарците“ ќе ослободи средства за други инвестиции во Русија. Сепак, тие што се во околината на Самсоненко не веруваат дека тој ќе ги продаде клубовите по толку многу години инвестиции. „Сето ова се емоции“, смета македонскиот познаник на бизнисменот. Самиот руски претприемач уште повеќе ги збуни навивачите еден месец подоцна. На 15 септември во Скопје се одржа првиот натпревар од групната фаза на Европската фудбалска лига помеѓу санктпетербуршки „Зенит“ и „Вардар". Во соочувањето меѓу двајцата спонзори - Газпром и Бетсити (без нивно присуство) - гасниот гигант убедливо победи: рускиот тим го порази македонскиот со резултат 5:0. Следниот ден Сергеј Самсоненко ги собра новинарите за да го претстави новиот директор на Вардар и неочекувано изјави дека тој всушност не сака да се раздели од своите клубови, а бил охрабрен и од емотивната реакција на локалниот печат.
Целиот претприемачки пат на бизнисменот речиси секогаш е случајно поврзан со судбината на влијателни партнери и надворешни настани. Затоа, не може да се исклучи дека до крајот на спортската сезона во балканската земја, во која во април 2017 година демонстранти го нападнаа парламентот, може уште еднаш да се смени политичкиот фон, а потоа и животот на „царот на Македонија“.
Автор: Андреј Захаров
Извор: РБК
